انتقادات برخی کارشناسان به طرح تن کیلومتر

با توجه برنامه ریزی های اخیر در صنعت حمل و نقل و حمل بار، یکی از طرح های جدید و مهم در این حوزه طرح تن کیلومتر است. اما با وجود مزایای که در اجرای این طرح در نظر گرفته می شود، انتقادات و ایراداتی نیز به اجرای نحوه محاسبه کرایه حمل جاده‌ای داخلی بار بر مبنای تن-کیلومتر، گرفته می شود که در ادامه به بررسی برخی از این موارد پرداخته شده است.

در مواردی تعرفه‌های فعلی حمل بار بسیار بیش از روش تن-کیلومتر است و در صورت پذیرش روش تن کیلومتر به عنوان روش جدید محاسبه کرایه، حتی اگر نرخ پایین‌تری محاسبه شود جهت رعایت بی‌طرفی سازمان حمل‌ و نقل نرخ جدید که کمتر است مبنای عمل قرار می‌گیرد.

امکان تعیین مسافت دقیق بین دو نقطه مبدا و مقصد تقریبا ممکن نیست. در حالی که بطور مثال در حمل مسافر همگام سوار شدن دستگاه محاسبه فعال شده و در مقصد پس از پایان سفر، محاسبه کرایه انجام می‌شود. در حمل بار جاده‌ای با توجه به صدور بارنامه در مبدا، امکان محاسبه دقیق کرایه با توجه به حق انتخاب مسیرهای مختلف، عملا غیر ممکن و غیرواقعی است. ضمن آنکه در بسیاری از محمولات پروژه‌های نفت و حفاری، کدپستی یا نقطه دقیق محل تخلیه بار وجود ندارد. 

نکته مهم دیگر در حمل بار، نوع بار است که در روش تن کیلومتر در محاسبه کرایه نقشی ندارد. حال آن‌که بارهای حجیم با وزن کم حداقل بر مبنای ۲۲ تن محاسبه می‌گردد که این اجحاف در حق صاحبان بار است. در حالی که بهتر است نوع بار به عنوان یک ضریب در کرایه حمل بار در نظر گرفته شود و همچنین نوع بارهای مواد اولیه از محصول متمایز گردند. بطور مثال بارهای کیسه‌ای و گران قیمت دارند از بارهای صنعتی معدنی که زنجیره پایدار و ارزان لازم دارند تفکیک گردند.

توضیحاتی مشخصی در مورد مبنای تعریف و انتخاب ضریب ۰/۷۵ تا ۱.۲۵ داده نشده است. ممکن است راننده قسمتی از مسیر حمل بار را در جاده‌های صعب‌العبور طی نماید اما تمام مسیر نباید مشمول ضریب بالاتر شود.این ضریب امکان محاسبه کرایه حمل بار واقعی را هم برای صاحبان بار و هم برای رانندگان با مشکل مواجه کند.

با وجود تعیین کلاس‌های مختلف بارگیر، نوع کامیون و سال ساخت آن هیچ تاثیری در نرخ کرایه نداشته و کامیون با 30 سال کارکرد و ارزان با کامیون نو گران قیمت یک کرایه دریافت می‌نمایند.

در تعیین نرخ و روش محاسبه کریاه حمل بار هیچ‌یک از نمایندگان شرکت‌های حمل‌ و نقل و صاحبان بار شامل شرکت‌های تولیدی یا اتاق بازرگانی حضور نداشته‌اند، در صورتی که پیش از اجرای طرح باید از مشارکت بازیگران اصلی صنعت حمل و نقل و حمل بار جهت حفظ حقوق صاحبان بار و شرکت‌های حمل‌ و نقل، نمایندگانی از اتاق بازرگانی، انجمن‌های کارفرمایان و ... استفاده می‌شد تا حق مطلب ادا گردد.