جزئیات بیشتر در مورد نحوه محاسبه تن-کیلومتر

در پی اعتراضات کامیونداران در ماه های گذشته، نهایتا شورای عالی ترابری در مصوبه ای کلی، سازمان راهداری و حمل و جاده ای را مأمور کرد تا نرخ پایه تن-کیلومتر را تهیه و برای اجرا به ادارات کل راهداری استان ها ابلاغ کند.
اگرچه تهیه فرمول نرخ پایه تن کیلومتر حدود سه ماه طول کشید اما به نظر می رسد رقم تعیین شده به همراه ضرایب آن،  از سوی رانندگان تا حدودی با استقبال مواجه شده است.

بر اساس برخی محاسبات، در صورت محاسبه کرایه حمل با استفاده از تن ـ کیلومتر، دستمزد رانندگان کامیون ها تا حدود دو تا سه برابر ارقام فعلی افزایش می یابد. اما به گفته فعالان صنفی حمل و نقل و حمل بار جاده ای، این افزایش دستمزد سبب افزایش قیمت تمام شده کالا و درنتیجه گران شدن اجناس و کالاهای مصرفی نخواهد شد چرا که با این فرمول، دیگر شاهد انتقال منابع مالی صنعت حمل و نقل و حمل بار جاده ای به سمت واسطه ها، مراکز اعلام بار و شرکت های حمل و نقلی و حمل بار نخواهیم بود.

این در حالی است که اکنون نحوه توزیع بار میان رانندگان کاملا به صورت یک طرفه از سوی مراکز اعلام بار است و رانندگان به دلیل کمبود بار از یک سو و بیشتر بودن تعداد ناوگان از بار موجود در کشور، مجبور به پذیرش ارقام مورد نظر شرکت های حمل و نقل و حمل بار هستند که بعضا گفته می شود تا ۷۰ درصد رقم اخذ شده از سوی صاحب بار را شرکت های حمل بار برداشته و رقم بسیار کمی را به رانندگان اختصاص می دهند.

طبقه بندی ناوگان در ۷ کلاس با ۴۵۰ هزار مسیر جاده ای

فرامرز مداح، معاون برنامه ریزی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای در خصوص نحوه محاسبه تن ـ کیلومتر در گفتگویی گفته بود فرمول فعلی نتیجه ۲۰ جلسه کارشناسی است البته سازمان راهداری مصوبه شورای عالی ترابری را به استان ها ابلاغ کرده است و در تلاشیم تا نحوه محاسبه را به هر استان به طور جداگانه واگذار کنیم.

به گفته این مقام مسئول در سازمان راهداری، ۴۵۰ هزار مسیر برای تردد خودروهای باری سنگین در کشور وجود دارد و ناوگان باری نیز در ۷ کلاس طبقه بندی شده اند.
مداح گفته بود: زمان اجرای طرح از سوی استان ها وابسته به تصمیم  خود آنها است. ولی به طور کلی از اول دی در سراسر کشور این فرمول و نرخ پایه (۱۰۳۳) به عنوان پایه محاسبات استان ها قرار گرفته است. از نظر مداح، مهم ترین شاخصه تن ـ کیلومتر، افزایش دستمزد رانندگان است که این افزایش دستمزد، در کرایه حمل نیز تأثیرگذار خواهد بود.

دستمزد رانندگان بیشتر می شود اما قیمت کالاها افزایش نخواهد یافت

احمد کریمی، دبیر کانون کامیون داران گفت: در نشست گذشته یک نرخ مبنا برای تن ـ کیلومتر مشخص شد. این نرخ مبنا برای میزان کیلومتری که متوسط همه مسیرهاست، در نظر گرفته شده است. هر چه مسافت پایین تر باشد، نرخ تن ـ کیلومتر بالاتر است و اگر مسافت بیشتر باشد، نرخ نهایی تن ـ کیلومتر کاهش می یابد. پارامترهایی هم مانند سردسیر یا گرمسیر بودن منطقه، صعب العبور بودن، کاربری های خاص، با یک سر بار تردد کردن، مواد خطرناک، هزینه لاستیک، سوخت، استهلاک خودرو، قطعات یدکی و شاگرد راننده و بسیاری موارد دیگر نیز در تعیین نرخ نهایی اثرگذار است. به طور کلی تن ـ کیلومتر به معنی کشف قیمت حمل یک محموله از یک مبدأ به مقصد چه میزان خواهد بود.

همه پارامترهای مؤثر در کرایه حمل بار

در فرمول تن ـ کیلومتر، علاوه بر هزینه های جاری و قابل پیش بینی، هزینه های اتفاقی مانند تعمیرات موتور هم پیش بینی شده است. ضمن اینکه سرمایه گذاری در خرید ناوگان نیز در رقمی که به عنوان نرخ پایه تن ـ کیلومتر (۱۰۳۳ ریال) تعیین شده، به طور متوسط رو به بالا لحاظ شده است. به این معنا که متوسط ناوگان در یک سال چه میزان کارکرد دارد. همه این موارد در رقم پایه اعمال شده است.

دبیر کانون کامیونداران که به عنوان یکی از نمایندگان تشکل های صنفی کارگری رانندگان در نشست تعیین نرخ پایه تن ـ کیلومتر حاضر بوده است، درباره اینکه آیا با توجه به اینکه سن ناوگان باری جاده ای کشور بالاست، باز هم امکان لحاظ کردن رقم سرمایه گذاری خرید ناوگان در این فرمول وجود دارد یا خیر؟ گفت: وقتی فردی یک خودروی باری سنگین را به رقم یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان خریداری کرده است، نمی توانیم این سرمایه گذاری سنگین را نادیده بگیریم. اما باز هم این پارامترها به صورت منطقی دیده شده است.
وی در پاسخ به این پرسش که با توجه به رقم تعیین شده به عنوان نرخ پایه تن ـ کیلومتر (۱۰۳۳ ریال) مسیری مانند تهران ـ بندرعباس به طور متوسط چه نرخی برای صاحب بار رقم می خورد؟ اظهار داشت: این مسیر با احتساب تن ـ کیلومتر در حدود ۲ میلیون و ۷۰۰ تا ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان نرخ گذاری می شود. در حالی که تا قبل از محاسبه کرایه حمل بار به صورت تن ـ کیلومتر، این مسیر تا نصف این مبلغ برای رانندگان محاسبه می شد.
کریمی با بیان اینکه در جریان اجرا احتمالا با ایراداتی مواجه می شویم، گفت: به همین منظور به دستور رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای قرار شده تا ماهانه نشست هایی برای رسیدگی به ایرادات و نقاط ضعف طرح برگزار و آنها را رفع کنیم.

کدام ناوگان مشمول تن ـ کیلومتر می شوند؟

وی درباره ناوگان مشمول این طرح به خبرنگار مهر گفت: ناوگان حمل مواد سوختی مشمول تعرفه های سازمان برنامه و بودجه هستند و از شمول این طرح خارج هستند. ناوگان حمل تناژ بالا (بوژی ها) هم مشمول دستورالعمل «ترافیک سنگین» بوده و از گذشته قاعده تن ـ کیلومتر برای آنها اعمال می شده است. بنابراین این دستورالعمل شامل سایر انواع کامیون ها و کشنده ها می شود؛ در خصوص کامیونت ها و خودروهای باری نیمه سنگین یا تناژ پایین هم برای آنکه این طرح اجحافی در حق آنها نباشد، برخی ضرایب دیگر را در نظر گرفته ایم که در دستورالعمل تن ـ کیلومتر برای آنها اعمال می شود.

بارها و خودروهای باری سنگین طبقه بندی شده اند 

دبیر کانون کامیونداران درباره تأثیر نوع کالای محموله در نحوه اجرای طرح گفت: نوع کالا نیز در تن ـ کیلومتر به صورت طبقه بندی شده قید شده است اگر محموله جزء کالاهای گران قیمت باشد، ضرایبی برای راننده در نظر گرفته می شود همچنین اگر نوع کالا از محموله هایی باشد که هزینه حمل در قیمت تمام شده کالا اثرگذار باشد (مانند محصولات دامی و کشاورزی)، ضرایب کمتری برای رقم پایه تن ـ کیلومتر اعمال می شود تا مصرف کننده نهایی (مردم) از آن متضرر نشوند. به طور کلی در این طرح قرار است هزینه حمل تأثیر چندانی بر قیمت تمام شده کالاهای اساسی و مصرفی مردم نداشته باشد.

گردش مالی صنعت همان رقم قبلی است اما دستمزد رانندگان واقعی می شود

تا پیش از اجرای طرح تن ـ کیلومتر، معمولا صاحبان بار همین مبالغی که با اجرای این طرح اعمال می شود را پرداخت می کردند اما دستمزد راننده پایین بود این در حالی است که با اجرای این طرح، دستمزد رانندگان واقعی و دست واسطه ها و شرکت های حمل و نقل از ارقام پرداختی از سوی صاحبان بار کوتاه خواهد شد. مثلا یکی از صاحبان بار می گفت برای حمل بار از صومعه سرا (گیلان) به بندر امام (خوزستان) توسط یک دستگاه کشنده، ۱۰ میلیون تومان به شرکت حمل و نقلی پرداخت کرده اما در بارنامه رقم ۱.۵ میلیون تومان قید شده است که نشان دهنده سهم بسیار کم راننده کامیون از گردش مالی صنعت حمل و نقل جاده ای است.