ظهور کسب و کارهای الکترونیکی نوپا در صنعت حمل و نقل

صنعت حمل ونقل با نفوذ همزمان فناوری‌های تلفن هوشمند، اینترنت همراه و GPS و ظهور و بلوغ واسطه‌های الکترونیکی، دستخوش انقلاب و دگرگونی شده است. اهمیت این نفوذ باعث ایجاد شاخه‌ای در صنعت حمل‌ونقل برای جذب خریداران از طریق اینترنت گردیده است. استفاده از این نفوذ و همگرایی تکنولوژیکی توسط چندین كسب وكار در دنیا به مرحله اجرا رسیده است. از موفق‌ترین آنان شركت Uber می باشد كه صنعت تاكسیرانی را متحول نمود. این شركت در سال 2009در آمریکا تاسیس شد و ارزش كنونی آن بالغ بر 11 میلیارد دلار است كه از ارزش شركت‌های جنرال موتورز و فورد نیز پیشی گرفته است. Uber یک اپلیکیشن موبایل و بازارگاه است كه به افراد كمک می‌كند تنها با یک كلیک، تاكسی و راننده‌ای را به خدمت بگیرند. این سرویس باعث كاهش 10 % هزینه استفاده از تاكسی و كاهش چشمگیر تردد خالی تاكسی‌ها در خیابان‌ها شده است.
كسب وكار دیگر Uship است كه بر حمل بارهای مشتریان با بار بزرگتر از یک بسته پستی تمركز دارد و سرویس حمل كالای كارآمدتر و مقرون به صرفه‌تر را ارائه می‌دهد. یوشیپ كامیون و یا انبار ندارد بلکه یک بازارگاه آنلاین است كه مشتریان بارهای خود را در آن ثبت می‌كنند و شركت‌های حمل و نقلی كه ظرفیت خالی دارند یا كامیونی كه سفر مشابه دارد پیشنهاد قیمت می‌دهد. شركت‌های حمل و نقل از پر شدن ظرفیت حمل خود بهره برده و مشتریان نیز از كاهش % 50 تا 60 % هزینه حمل ناشی از فرآیند رقابت (مناقصه) سود میبرند. Uship نیز از كارمزد معاملات موفق انجام شده درآمد كسب می‌كند.
كسب وكار دیگر بازارگاه حمل و نقل آنلاین Truckerpath است كه بر حمل‌كنندگان تمركز دارد و سه دسته مخاطب اصلی دارد:

1. حمل كنندگان - carrier
2. كارگزاران - brokers
3. رانندگان - drivers

این شركت در اوایل سال 2013 نرم‌افزار موبایل برنامه‌ریزی سفر و موقعیت‌یاب منابع (مانند پاركینگ) را برای رانندگان كامیون منتشر كرد و در سال 2015 نیز نرم‌افزار Truckloads و بازارگاه آنلاین تخصصی برای اتصال بهتر بار به حمل كننده را عرضه نمود. در ماه مارس 2015 نرم افزار این شركت توسط 100،000 نفر مورد استفاده قرار گرفت و در اوت همان سال تعداد كاربران آن به 450،000 (25% كل كامیون‌های كلاس 8 آمریکا) رسید. هم اكنون دانلود برنامه از مرز 1،000،000عبور كرده است. در حال حاضر 300 كارگزار در ماه بیش از 800،000 بار را برای حمل در سامانه ثبت می‌كنند.
تحقیقات انجام شده از جامعه کاربران نرم‏افزار بازارگاه Truckerpath نشان می‏دهد که رانندگان با استفاده از نرم‏افزار برنامه‏ریزی سفر می‏توانند در هر سفر حدود 51 دقیقه که معادل 600 دلار در ماه است صرفه جویی کنند.
در اين بازارگاه هنگامي كه يك راننده يا كاميون‏دار براي يك محموله پيشنهاد حمل مي‎‏دهد، اين پيشنهاد فرآيندی (مذاكره) را بين راننده يا كاميون‏دار و صاحب كالا آغاز مي‏كند. مشتري مي‏تواند نرخ و اطلاعات‏FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration - يا اداره ايمني حمل كنندگان موتوري در سازمان حمل و نقل ايالات متحده مي باشد كه عامل وضع قوانين صنعت حمل بار كاميون ها در آن كشور است. ماموريت اصلي اين اداره كاهش حوادث، صدمات و مرگ و مير مربوط به ناوگان سنگين باري و مسافري است.) كاميون‌ران را ببيند و پس از دستيابي به توافق هر دو به اطلاعات يكديگر و محموله دسترسي دارند. شرکت‌های حمل و نقلی که به این بازارگاه ملحق شده‏اند از مزیت دسترسی به بیش از 150،000 راننده کامیون‏دار که در سامانه عضویت دارند بهره‏ می‏برند و همچنین به موقعیت تایید شده استقرار کامیونها نیز دسترسی فوری دارند.
تفاهم‏نامه همكاري با سازمانهاي مرتبط
بازارگاه Truckerpath اخيرا اعلام كرده است كه به منظور پشتيباني بهتر از صنعت حمل و نقل آمريكا با 4 سازمان مرتبط تفاهم‏نامه همكاري امضا كرده است. شامل:

1. انجمن رانندگان مستقل و خود مالك - The Owner-operator and Independent Drivers Association  - OOIDA
2. انجمن حمل و نقل بار - The Truckload Carriers Association  - TCA
3. انجمن ملی شرکتهاي حمل و نقل خرده بار - The National Association of Small Trucking Companies  - NASTC
4. انجمن واسطه‏هاي حمل و نقل - The Transportation Intermediaries Association  - TIA

موسس این بازارگاه می‏گوید هنگام تاسیس شرکت به این نتیجه رسیدم که ایجاد یک بازار برخط بسیار مشکل است زیرا معماهای بسیار زیادی از نوع مرغ یا تخم مرغ وجود داشت، از همین رو تصمیم گرفتم روی ایده‏هایی که به راننده ها کمک می‏کند متمرکز شده و اولین ایده، ارائه اطلاعات و موقعیت پارکینگها به رانندگان خسته از راه بود.
اوبر کامیون‌ها
كسب وكار دیگر حمل بار اینترنتی كه جهت اتصال آنلاين صاحب ‏کالا به حمل کننده بار (متناسب با دستمزد، ظرفیت حمل مورد نیاز، مسافت و . . .) تمركز دارد و خود را اوبر کامیون‌ها معرفی کرده Convoy است. اين بازارگاه به حمل‏ کنندگان از پیش تعیین شده بر اساس یک لیست قیمت، فرصت رد یا قبول یک پیشنهاد حمل بار را می‏دهد. این امر فرآیند چانه ‏زنی که در کسب وکار حمل و نقل رايج است را حذف می‏کند. مدیر عامل این شرکت معتقد است به‏ رغم‏ اینکه اوبر صنعت تاکسیرانی را فتح کرده اما صنعت حمل ونقل بار بطور شگفت‏ آوری در برابر تغييرات مقاوم است. البته با این وجود او اعتقاد دارد در حال حاضر فرصت بسیار خوبی در صنعت حمل و نقل بار فراهم‏ است و راه نفوذ به این صنعت وجود دارد. او می‏گوید هدف ما تغییر صنعت است؛ همانطور که آمازون انتظارات مشتریان را در تحویل محصولات هنگام خرید اینترنتی تغییر داد ما نیز بدنبال تغییر سطح انتظارات صاحبان کالا بودهو هدف ما تامین ظرفیت حمل به محض درخواست است زيرا قبلا چنین امری مقدور نبوده است. دو موسس مشهور ايراني شركت Ebay و Future Shop نيز در اين شركت سرمايه‏گذاري كرده‏‎اند.
بازار برخط حمل و نقل محلي
بازارگاه Cargomatic نيز بر بازار حمل و نقل محلي تمركز دارد. نرم افزار موبايل اين بازاراگاه به صاحب كالا اين امكان را مي ‏دهد تا ليست بارهاي خود را در آن ثبت نموده و اطلاعات آن به تلفن هوشمند رانندگان كاميون هاي اطرف ارسال مي‏ گردد. وقتي كاميوني كاري را قبول كند صاحب كالا مي ‏تواند بار خود را بصورت برخط رديابي نمايد. از مارس 2016 بيش از 4 ميليون پالت (پالت ساختار بنیاد یک واحد بار است که حمل و نقل و ذخیره‌سازی کارآمد را میسر می‌سازد.) در بيش از يك ميليون مايل توسط اين شركت جابجا شده است.
كليد رشد يك بازارگاه برخط
كليد رشد يك بازارگاه آنلاين موفق به اعتقاد مديرعامل Cargomatic، آگاهي از تخصيص بهينه نيروي انساني به بخشهاي مختلف در مراحل مختلف رشد بازارگاه است. او اخيرا نيروي انساني بخش داخلي فروش و اپراتوري بازارگاه را تعديل كرده تا روي قانع نمودن صاحبان كالا به استفاده از روش جديد اعلان بار تمركز كنند زيرا صاحبان كالا براي دهه‏ها از روشهاي سنتي اعلان بار و كارگزاري استفاده مي‏كرده‏اند.
ظهور بازارگاه حمل و نقل در خاورميانه
در كشورهاي همسايه نيز اخيرا بازارگاه Loadme  در دبي راه اندازي شده و خود را نخستين بازارگاه حمل و نقل خاورميانه معرفي كرده است. Loadme از رديابي GPS و نرم افزار موبايل براي اتصال صاحب كالا به كاميون هاي موجود در محدوده استفاده مي ‏كند. اين شركت اعتقاد دارد مي‏ تواند باعث كاهش 10% ترافيك در جاده ‏هاي امارات و كاهش انتشار 8 ميليون تن گازها دي اكسيدكربن در سال گردد. مديرعامل اين شركت مي‏ گويد كسب‎‏وكارهای مبتني بر اشتراك منابع در بازارهاي جهاني جواب خود را پس داده است مانند Uship در آمريكا، Teleroute و Timcom در اروپا؛ زيرا باعث صرفه‏ جويي ميليون ها دلار در ماه در صنعت لجستيك مي‏ گردد. اين شركت در حال برنامه ‏ريزي براي افزايش گستره فعاليت خود در بازار شوراي همکاری خلیج فارس و اردن است.
فرصت راه اندازي كسب وكارها برخط در صنعت حمل و نقل ایران
در ایران به رغم وجود فضای بی ‏اعتمادی به كسب و كارهاي اینترنتی، شاهد ظهور و موفقیت چند وب‏گاه موفق هستیم از جمله فروشگاه اينترنتي digikala که تنها با ارائه خدمات باکیفیت و جلب اعتماد كاربران خود و توانايي جذب سرمايه‏ گذار (صندوق سرمايه گذاري سرآواپارس) توانسته با پاسخگویی به 3000 درخواست خريد اينترنتي، روزانه به فروش بیش از ۱ میلیارد تومان در روز دست یابد و بطور مستقيم براي ۱۲۰۰ نفر شغل ايجاد نماید(معادل 15%‌تعهدات دولت به تنهایی در سال 94 در زمينه اشتغال زايي). در سال ۱۳۹۴ ارزش این شركت بیش از 90 میلیون دلار برآورد شده است. (هفته نامه شنبه،‌ 24 دي 94)
بر اساس برآوردها 40 ميليون كاربر تلفن هوشمند در كشور وجود دارد و 20 ميليون نفر نيز از اينترنت تلفن همراه خود استفاده مي‏ كنند. 422 هزار كاميون فعال در كشور وجود دارد كه بيش از 90% آن خود مالك هستند  و حجم جابجايي داخلي كالا در سال به 385 ميليون تن مي‏ رسد كه با 27ميليون سفر حمل (بارنامه) انجام مي‏ پذيرد و حجم 6 ميليون تن كالا نيز از مرزهاي كشور با تعداد 286 هزار سفر عبور كرده است و حجم 1.4 ميليون تن واردات با 70 هزار سفر و حجم 6.6 ميليون تن صادارت با 13هزار سفر انجام مي‏ شود. بر اساس برآوردها صنعت حمل و نقل جاده ‏ای بار در ايران یک صنعت 200 هزار میلیارد ريالي (7.5 میلیارد دلار) (حدود يك چهارم درآمد نفت در سال94) است و بیش از 75 % حمل و نقل بار در كشور توسط کامیون ها انجام می‏ شود و سهم از بازار ترانزيت بار می‏ تواند 3 هزار میلیارد ريال باشد. از لحاظ منطقه ‏اي و موقعيت جغرافيايي نيز ايران مستعد ارائه سرويس به كشورهاي منطقه است و در كشور مازاد ظرفيت حمل وجود دارد. يك تحقيق نيز در سال 89 نشان داد با احتساب كاهش 15% تردد خالي ناوگان، صرفه‏ جويي سالانه حاصل از ايجاد بازار الكترونيكي بار برابر با 150 ميليارد تومان در سال خواهد بود.
بنابراين فرصت راه اندازي كسب وكارهاي برخط بازارگاه حمل و نقل بار در ایران نيز وجود داشت. و اکنون بیش از 13 بازارگاه راه‌اندازی شده است. چنين كسب و كارهايي نه بطور ناگهاني بلكه به تدريج بر وضعيت فعلي بازار تاثير گذاشته و عملكرد عوامل اصلي تشكيل ‏دهنده بازار حمل و نقل بار را تحت تاثير قرار مي ‏دهند. از عمده دلايل وجود تقاضا براي اين نوع كسب وكارهاي نوپا در ايران عبارتند از:

1. نياز به بهره ‏وري در صنعت حمل و نقل جاده ‏اي
2. نياز به شفافيت در امور جابجايي كالا
3. نياز به دسترسي سريعتر به  ظرفيت حمل
4. نياز به گسترش بازار فعاليت در كشورهاي همسايه
5. نياز به انجام كارآمدتر امور از جمله حذف روش های سنتی ( تماس هاي تلفني متعدد و رد و بدل ايميلي و فیزیکی اسناد و فاكتورها )در فرآيند جابجايي كالا.

روزبه افشاري/