قوانين و مقررات حمل و نقل بار در راهها

قوانين و مقررات حمل و نقل بار در راهها به دو بخـش مقـررات مربـوط بـه ابعـاد، و مقـررات مربوط به اوزان تقسيم بندي ميشود.

مقـررات مربـوط بـه ابعـاد شـامل مقـررات مربـوط بـه طـول، عرض و ارتفاع، و مقررات مربوط به وزن شامل مقررات مربوط به بار آل و وزن محوري وسايل نقليه است. بر اساس اين مقررات آليه وسايل نقليه باربري ملزم به رعايت محدوديتهاي تعيين شده در اين مقررات ميباشند. براي ساير وسايل نقليه و بارهايي آه از حدود تعيين شده در ايـن مقـررات تجاوز نمايند، مقررات خاص ديگري تعيين و ابلاغ شده اسـت.
 

قوانين و مقررات مربوط به ابعاد منظـور از ابعاد طول، عرض و ارتفاع وسايل نقليه با بـار اسـت که در ايـن قسـمت جزئيـات مربوط به اين موضوع ارائه ميشود.

قوانين و مقررات مربوط به طول (محدوديت هاي طول) منظور از طول وسيله نقليه، فاصله بين ابتدايي ترين قسمت وسيله نقليه يا بار، تا انتهايي ترين قسمت وسيله نقليه يا بار در امتداد طولي وسـيله نقليـه مـيباشـد. قبـل از طرح مقررات مربوط به طول انواع وسيله نقليه باربري، دلايل اين محدوديتها مـورد بررسـي قرار مي گيرد.

دلايل وضع قوانين محدوديت طول وسايل نقليه با بار برخي از مهمترين دلايلي لازم است تا محدوديتهاي طـولي بـراي انـواع وسـايل نقليه اعمال شود در ادامـه مـورد بررسـي قـرار گرفتـه اسـت. اسـاس کلیه ايـن قـوانين و مقررات ايمني رفت و آمد خود وسيله نقليه و ساير استفاده آنندآان از راه است: 

- کاهش ميدان ديد ساير رانندگان 

-کاهش سرعت تردد در مسير 

- کاهش قدرت سبقت ديگر وسايل نقليه 

- کاهش قابليت کنترل و هدايت وسيله نقليه 

- مشکل عبور و اشغال باند مخالف در قوسها

حداكثر طول مجاز انواع وسايل نقليه با بار مجاز بطور آلي طول انواع وسايل نقليه باری در 4 گروه اصلی تقسيم بندي شده است:

_کاميون دو محور طول مجاز آاميون دو محور به همراه بار آن بايـد حـداآثر ١٠ متـر (يعنـي طـول ايـن وسـايل نقليه بايد آوچكتر يا مساوي ١٠ متر) باشد.

_کاميون سه محور طول مجاز آاميون سه محور به همراه بار آن بايد حداآثر ١٢ متر (يعني طول ايـن وسـايل نقليه بايد آوچكتر يا مساوي ١٢ متر) باشد.

_تريلي 4 محور و بيشتر طول مجاز تريلي 4 محور يا بيشتر به همراه بار آن بايد حداآثر 5/١6 متر (يعني طـول ايـن وسايل نقليه بايد آوچكتر يا مساوي 5/١6 متـر) باشد.

_تريلی خودرو بـر تريلي خودرو بر به همراه بار آن بايد حداآثر ٧5/٢٠ متر (يعني طول ايـن وسـايل نقليـه بـا درنظر گرفتن بيرون زدگی خودروها بايد آوچكتر يا مساوي ٧5/٢٠ متر) باشد.

حداكثر عرض مجاز انواع وسايل نقليه با بار عرض مجاز انواع وسايل نقليه حمل بـار و کـالا حـداکثر ٢6٠ سـانتيمتر (معـادل 6.٢ متر) است.

قوانين و مقررات مربوط به ارتفاع (محدوديتهاي ارتفاع) منظور از ارتفاع وسيله نقليه با بار، فاصله شاقولی يا عمود بر سطح افقی از سطح جـاده تا بالاترين نقطه بار يا بارگير میباشد. ارتفاع وسيله نقليه به همراه بار (در صورت عدم آشنايی با روشهای خاص اندازه گيری ارتفاع) به راحتـي قابـل انـدازه گيـری نبـوده و بـه همـين دليـل ممكـن است مورد توجه دقيق قرار نگرفته و متعاقب آن در مسير، مخاطراتی را برای بـار، وسـيله نقليـه و ابنيه فنی در جاده به همراه داشته باشد. به برخی از اين خطرات در ادامه اشاره شده است.

دلايل اولين موضوعی که در رعايت ارتفاع مجاز، به نظر ميرسد، امكـان برخـورد بـالاترين قسمت وسيله نقليه يا بار با مستحدثات راه از قبيل: تونل، پل عابر پياده، تابلوهـاي دروازه اي، زيرگذرها و تيرهاي زير تونلها ميباشد. بعلاوه، مشكلات تعادل وسيله نقليه بخصـوص در قوسها و در سرعتهاي بالا از موضوعات بسيار قابل توجه است. در ادامـه برخـي از ايـن موارد مورد بررسي قرار ميگيرد.

حداكثر ارتفاع مجاز انواع وسايل نقليه با بار حداآثر ارتفاع مجاز انواع وسايل نقليه باربري براي انواع وسايل نقليـه حـداآثر 5/4 متر تعيين شده است. البته در برخي از راههاي آشور مانند آرج- چـالوس ايـن محـدوديت ممكن است آاهش يابد. علاوه بر اين مقررات، آيين نامـه هـاي ديگـري نيـز در مـورد نحـوه بارگيري و ارتفاع بارگيري نسبت به ارتفاع ديواره هاي بارگير نيز وجود دارد آه موضـوع ايـن بخش از بحث نيست.

قوانين و مقررات مربوط به وزن عدم رعايت قوانين و مقررات مربوط به وزن از مهمترين تخلفاتي است آه بيشـترين سـهم را در بروز خسارات و صدمه به راهها به خود اختصاص داده است. به دليل ماهيت تاًثيرگـذاري ايـن نوع تخلف بـر آـل مسـير رفـت و آمـد و هزينـه هـاي تعميـر و نگهـداري راههـا، عمومـاٌ حساسـيت بيشتري به اين موضوع در بخشهاي آنترل و نظارت پليس در ايران و ديگر آشورها معطـوف شـده است. قوانين و مقررات مربوط به وزن وسايل نقليه شامل دو بخش وزن محوري و وزن آل وسـيله نقليه با بار ميشود. قبل از بررسي اين دو موضوع دلايـل وضـع محـدوديتهـاي مربـوط بـه وزن بـا جزئيات بيشتري ارائه خواهد شد.

دلايل محدوديتهاي مربوط به وزن بار غير مجاز بـه دو شـكل اصـلي موجـب بـروز خطـر و مشـكل در حمـل و نقـل مـيشـود. 

١.جنبه اوليه آن ايمني وسيله نقليه است. به صورت آلـي هـر وسـيله نقليـه در زمـان طراحـي و ساخت با توجه به ميزان ظرفيت مجاز طراحي و ساخته ميشود و آليـه اجـزاي محرکـه و ايمنـي آن بر همان اساس ساخته شـده اسـت. بنـابراين در صـورت عـدم رعايـت شـرايط منـدرج در کارت مشخصات وسيله نقليه به نوعي عملكرد اين اجزا نيز تحت تاثير قرار مـيگيـرد. يكـي از مهمتـرين اين اجزا سيستم ترمز وسيله نقليه است. به عنوان مثال عملكرد يـك کارگر سـاختماني در زمـان حمل بار توسط يك گاري چرخدار را در نظر بگيريد. به طـور قطـع اگـر ميـزان بـار قابـل حمـل توسـط آارگر با آن چرخ ١٠٠ آيلـوگرم باشـد، آن کارگر بايـد نيـروي لازم در حمـل گـاري را در سـرازيريها و سربالاييها داشته باشد. در صورتي که ميزان بار بيش از اين مقدار باشد، بـه طـور قطـع عـلاوه بـر امكان بروز آسيب بر جسم کرگر (در مورد وسيله نقليـه اسـتهلاك بيشـتر) امكـان بـروز حادثـه بـه شدت افزايش مي يابد. يعني در صورت حمل اضافه بار، عملكرد سيسـتم شـتاب (قـواي محرکـه) خودرو و سيستم ترمز تحت تاثير قرار گرفته و در مواقع خاص سيستمهاي مـذکور عملكـرد مطلـوب نداشته و قدرت مانور وسيله نقليه کاهش يافته و امكان بروز حادثه وجود دارد. 

٢.جنبه ديگري کـه رعايت وزن مجاز را ضروري مي نمايد، موضوعي است که آمتر مورد توجه رانندگان قرار دارد. دليل آن عدم تاثير مستقيم اين موضوع بر عملكرد راننده است. واقعيت آنست که جاده ها و کليه ابنيـه فني موجود در آنها با توجه به ميزان مشخصي از عبور و مـرور انـواع وسـايل نقليـه طراحـي مـيشوند.در صورت عدم رعايت وزن مجاز توسط وسيله نقليه هزينه هاي تعمير ونگهداري ابنيـه فنـي راهها به شدت افزايش يافته و ممكن است آسيب جدي به سازه ابنيه فني راه وارد شود در ايـن صورت در بسياري از موارد هزينه ها به صورت تساعدي افزايش مي يابد در ادامه برخـي از اثـرات وزن غير مجاز به صورت مشخص تر مطرح خواهد شد.

_تخريب روسازي راهها و ابنيه فني آن

_کاهش قابليت آنترل و هدايت وسيله نقليه

_کاهش توان سيستم ترمز

_کاهش عمر وسيله نقليه 

_افزايش مصرف سوخت 

_فرسايش لاستيك ها

برگرفته از کتاب "اصول و ضوابط ابعاد و اوزان حمل و نقل بار"، نشر ارگ – چاپ اول - تابستان ١٣٨٨